Wijkbewoners verduurzamen

Hoe gaat dat verduurzamen in zijn werk? Hoe pakken mijn mede wijkbewoners dit aan?

Je zult je vast wel eens afvragen: wat betekent alle informatie over energie en klimaat voor mijn huis? En als ik in mijn huis aan de gang wil, hoe pak ik dat dan aan? Hoe maak ik mijn huis op de slimste manier energiezuinig? En waar begin ik?

Deze pagina is gereserveerd voor wijkbewoners, zowel voor woningeigenaren als voor huurders, die hun eigen verhaal kwijt willen over hun ervaringen met aspecten van verduurzamen.

Laat je door deze verhalen inspireren! Misschien wil je jouw ervaringen ook delen met mede-wijkbewoners?

Mail dan naar duurzaam@dieren-west.nl

Onderwerpen tot nu toe:

  1. De spouwmuur isoleren
  2. Zonnepanelen combineren met een sedumdak
  3. Waterzijdig inregelen

Ook bij deze pagina geldt: De nieuwste voorbeelden en voornemens staan steeds bovenaan!

1. De Spouwmuur: een bijdrage van Mees Hagedoorn

Eén van de manieren om je huis te verduurzamen is de isolatie van de muren. Bijna alle huizen van de laatste halve eeuw hebben een spouwmuur. Meestal is deze spouw gevuld met isolatiemateriaal. In de filmpjes verderop in dit artikel zie je daar een voorbeeld van. Het betreft een huis aan het Zimmermanhof, dat ligt in de wijk naast de Domeinlaan. Aangezien er nieuwe raamkozijnen in het huis geplaatst zijn was er gelegenheid om in de spouw te kijken naar de vulling die er al in zit. Het is een wit schuim, UF schuim, dat er al een jaar of vijftig zit. Bekend is dat dit schuim na verloop van tijd in min of meerdere mate degenereert. Op de filmpjes is te zien dat het hier enigszins meevalt. In sommige spouwmuren is het er echter nog slechter aan toe. De spouw in dit voorbeeld en andere huizen in de wijk is zes centimeter breed en wordt binnenkort gevuld Supafil, dat is glaswol dat in de spouwmuur gespoten wordt via geboorde gaten verdeeld over de hele muur m.b.v. ladders. Dit Supafil ziet er uit en voelt als watten. In het huis van dit voorbeeld wordt de muur eerst leeggezogen met een soort grote stofzuiger. Hier en daar wordt een baksteen weggehaald en d.m.v. een blaasslang en een zuigslang wordt er zeer hard lucht door de spouw geblazen waardoor het UF-schuim kapot geblazen wordt en tegelijkertijd afgezogen. Vervolgens worden de stenen weer terug gemetseld en aansluitend worden er overal gaten in de muur geboord (om de 90 cm ongeveer). Door deze gaten wordt de Supafil gespoten en daarna worden de gaten weer dicht gesmeerd met een vulmiddel, niks meer van te zien. Er zijn uiteraard ook enkele andere materialen om de spouw mee te vullen maar Supafil wordt veel gebruikt.

De kosten vallen erg mee. Voor het rijtjeshuis in  dit voorbeeld zijn de kosten lager dan 1500 euro inclusief BTW voor zowel het leegzuigen als het opnieuw vullen. Bovendien is er subsidie voor mits er nog minstens één andere isolatieklus aan het pand wordt uitgevoerd. De kosten die overblijven verdien je in een paar jaar terug door lagere stookkosten. Verder totaal geen gedoe. Je kan desnoods op vakantie zijn want de hele klus wordt vanaf de buitenkant van het huis uitgevoerd. Dus geen rotzooi binnen en ook je tuin ziet er na afloop netjes uit. De hele operatie neemt een dagdeel, tussen de drie en zes uur. Ik zou zeggen: doen!

Zie de filmpjes over de oude isolatie. Spouwmuur 1 en Spouwmuur 2

2. Zonnepanelen combineren met een groen sedumdak: Een interview met Marc van der Burght

We spraken met Marc van der Burght die op zijn woning zonnepanelen heeft gecombineerd met een groen sedumdak:

Marc, waarom hebben jullie gekozen voor een groen sedumdak en zonnepanelen?

Ik ben met mijn gezin eind 2018 in de wijk komen wonen. Onze woning heeft alleen maar platte daken op drie verdiepingen, in totaal 90 m2. Dat leek ons zeer geschikt voor groene daken en het bovenste dak geschikt voor zonnepanelen. Een groen dak heeft vele voordelen die wij belangrijk vinden. Het wordt minder heet op het dak, het bespaart energie, regenwater wordt vastgehouden en langzaam afgevoerd en het brengt de natuur dichterbij (bloemen, insecten). Met de zonnepanelen kunnen we onze eigen duurzame stroom opwekken. Het groene dak zorgt met haar verkoelende werking ook voor een betere opbrengst van de zonnepanelen.

Waarom vinden jullie dat belangrijk?

We willen graag ons steentje bijdragen aan het tegengaan van de klimaatverandering door zoveel mogelijk energie te besparen, door onze eigen duurzame stroom op te wekken en door zoveel mogelijk natuurlijk groen op en bij ons huis.

Hoe zijn jullie aan de slag gegaan?

We hebben eerst de bitumen dakbedekking schoongemaakt en er zelf een EPDM dakbedekking op aangebracht. Het bitumen dak was namelijk 20 jaar oud en er was al een kleine lekkage geweest. Ook heb ik nagevraagd in de buurt bij mensen met een zelfde huis die ook zonnepanelen hebben. Zij vertelden dat ze ook de dakbedekking hadden vervangen. Op het bovenste dak zijn de zonnepalen gekomen. En tussen de panelen en op de andere daken hebben we zelf het groene sedumdak aangebracht.

Hoe hebben jullie het verder aangepakt en voor welke leveranciers hebben jullie gekozen?

We hebben ons laten adviseren en helpen door de gemeente Rheden en het energieloket van de gemeente (Energieloket Midden-Gelderland). Via de gemeente en het energieloket konden we meedoen met een collectieve inkoopactie van zonnepanelen. Hierover kregen we een brief en er was een bijeenkomst over de actie in Theothorne. In deze actie was Bongo als leverancier van de zonnepanelen geselecteerd. Na aanmelding kregen we een voorlopige offerte van Bongo. En na een dakschouw  een definitieve offerte. Na onze opdracht werd het zonnestroomsysteem aangelegd.

Tijdens een Dieren-West wijkdag in de zomer van 2019 werden we geïnspireerd om aan de slag te gaan met het vergroenen en klimaatvriendelijk maken van onze woning en tuin. Bij de Ontmoetingskerk stond de “Ik Buurt Mee Keet” van de gemeente.  Hier kregen we veel informatie en konden we ons inschrijven voor een groene dakschouw (door Meer Groene Daken), voor een infiltratieput (om het regenwater af te koppelen van de riolering) en voor een bijenboom en vleermuis- en vogelkastjes (voor meer biodiversiteit).

Na de groene dakschouw kregen we van Meer Groene Daken een offerte voor een groen sedumdak, waarin al rekening was gehouden met 25% subsidie van de gemeente Rheden. Na onze opdracht kregen we de materialen thuisgestuurd met een duidelijke aanleginstructie en hebben we het groen dak zelf aangelegd.

Hoe ziet zo’n groen sedumdak systeem eruit?

Het is een lichtgewicht systeem. Als de draagkracht van het dak voldoende is voor het gewicht van een volwassen persoon, dan is de draagkracht ook voldoende voor het groene dak. Het systeem bestaat uit drie matten (een drainagemat, een substraatmat en een sedummat met 8-12 soorten). Het systeem kan 31 liter water per m2 bufferen en het heeft een maximaal gewicht van 45 kg per m2. 

Jullie hebben nu ervaring, zijn er nog aandachtspunten die je wilt meegeven?

Zorg dat je de drainage- en substraatmatten een paar dagen eerder krijgt dan de sedummatten, zeker bij een groot dak zoals wij hebben. Zo kan je eerst rustig de basis van het systeem aanleggen. En kan je op de dag van levering van de sedummatten deze gelijk leggen. Je krijgt deze matten namelijk opgerold geleverd en hoe korter deze opgerold zijn hoe beter voor de kwaliteit van de sedumplantjes. 

Bij het plaatsen van zonnepanelen zorg dan dat eerst de drainagematten worden gelegd, dan de zonnepanelen en dan tussen de panelen de substraat- en sedummatten leggen.

En hoe bevalt het?

Ja, schitterend! Het groene dak is heel mooi geworden! We merken dat het koeler is op het dak en we zien veel bloemen, bijen en hommels op het dak! Ook de zonnepanelen doen het perfect en leveren heel veel stroom op!

Marc op zijn prachtige sedumdak

3. Waterzijdig inregelen, een koud kunstje? Een bijdrage van Rienco Groenewold (november 2020)

Daar zaten we dan deze winter. In een nieuw (oud) huis met een compleet nieuwe CV installatie. Het is koud buiten, iedereen is thuis, dus overal de verwarming aan. Met tot gevolg dat de radiatoren boven gloeiend heet worden, beneden niet op temperatuur komen en het in de woonkamer dus niet lekker warm wordt. Maar zo slecht is het huis toch niet geïsoleerd?

Nee met de isolatie is niets mis maar een nieuwe (en vaak bestaande ook) CV installaties zijn wel geplaatst maar niet ingeregeld. De radiatoren het dichtst bij de CV ketel krijgen de meeste warmte, die verder weg worden in het ergste geval alleen maar lauw. Zoals aan de linkerkant in onderstaand plaatje.

Dus de temperatuur van de CV ketel maar verhogen, verwarming een graadje hoger en stoken maar! Tot je aan het eind van het jaar de energierekening krijgt en je een hoedje schrikt.

Maar het kan anders: Waterzijdig inregelen. Er voor zorgen dat het water, en daarmee de warmte, in de CV installatie gelijkmatig over de radiatoren wordt verdeeld. Dit zorgt ervoor dat de radiatoren die verder van de CV ketel af zitten óók voldoende warm water krijgen.  Zoals aan de rechterkant in onderstaand plaatje.

Hoe je dit doet, waar je aan moet denken en waar je meer informatie kunt krijgen kun je in dit blog lezen.

Door Ra Boe / Wikipedia, CC BY-SA 3.0 de, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=66711171

Wat is waterzijdig inregelen

Waterzijdig inregelen betekent dat je de hoeveelheid water die door de afzonderlijke radiatoren stroomt in balans brengt. En wel zo dat in elke radiator de retourtemperatuur 20% lager is dan de aanvoertemperatuur. 

Bij een niet waterzijdig ingeregelde CV installatie krijgen de radiatoren dicht bij de CV ketel te veel warm water en is de retourtemperatuur te hoog. De radiatoren verder van de CV ketel krijgen te weinig warm water en hier is de retourtemperatuur te laag. Door de CV installatie waterzijdig in te regelen wordt de hoeveelheid water die door elke radiator kan stromen aangepast zodat door elke radiator een passende hoeveelheid water stroomt. Daardoor zorg je er voor dat elke radiator ook een gelijke hoeveelheid warmte afgeeft.

Zelf doen of laten doen?

Je kunt er voor kiezen om de CV installatie door een vakman waterzijdig te laten inregelen. Niet alle installateurs kunnen/willen dit. Grotere onderhoudsbedrijven doen het wel, aangespoord door duurzaamheidsdoelen. Daarnaast zijn er gespecialiseerde bedrijven die het aanbieden. Omdat het waterzijdig inregelen van een CV installatie veel tijd kost ben je er wel snel drie- tot vijfhonderd euro aan kwijt.Omdat het niet moeilijk is kun je er ook voor kiezen om het zelf te doen. Je hebt er tijd voor nodig. Je bent snel een paar uur bezig. En er zijn een paar punten waar je op moet letten om het niet verkeerd te doen. Aan de  andere kant, is het mislukt, draai alles wat je dicht hebt gedraaid weer open en je kunt weer opnieuw beginnen.

Om het zelf te doen heeft de Werkgroep Duurzaam Dieren-West een CV-inregelkit beschikbaar. Deze bestaat uit een uitgebreide instructie, meetformulieren en temperatuurmeters. Met wat gereedschap alles wat je nodig hebt. 

Hoe gaat het in zijn werk?

In hoofdlijnen bestaat het waterzijdig inregelen uit vijf stappen:

  1. CV installatie ontluchten, bijvullen en cv-watertemperatuur instellen
  2. Radiatoren test
  3. Onvolkomenheden van de CV-installatie oplossen
  4. Het waterzijdig inregelen zelf
  5. CV ketel instellen

Elke stap beschrijf ik hierna wat verder. Uitgebreide informatie is te vinden in de instructie in de CV-inregelkit en op verschillende plekken op internet.

Voor je kunt beginnen moet je eerst de CV installatie ontluchten, bijvullen en de cv-watertemperatuur instellen op 80 graden,

De radiatoren test houdt in dat de CV-installatie volledig warm wordt gestookt op een koude dag. Alle radiatoren open, thermostaat op 30 graden en zo nodig ramen open. Wanneer de gehele CV-installatie warm is dan registreer je van elke radiator met de temperatuurmeters de aanvoer- en retourtemperatuur. Hiermee bereken je voor elke radiator de inregelfactor. Dit is de retourtemperatuur gedeeld door de aanvoertemperatuur en deze is idealiter 0,8.

De radiatoren test kan onvolkomenheden in de CV-installatie signaleren die eerst moeten worden opgelost. 

  • Een radiator kan verkeerd om zijn aangesloten. De retourtemperatuur is dan hoger dan de aanvoertemperatuur. Hier moet een installateur eerst iets aan doen.
  • Een radiator kan een veel lagere aanvoertemperatuur hebben dan de andere radiatoren. Dit kan komen door een slecht geïsoleerde aanvoerleiding (bijvoorbeeld door een kruipruimte), een vernauwde leiding of een kapotte radiatorkraan. Dit zijn problemen die eerst opgelost moeten worden. Isoleren kun je zelf, als je eenvoudig bij de leidingen kunt. Een vernauwde leiding of een kapotte radiatorkraan moeten al snel door een installateur worden hersteld.
  • Een radiator kan ook een lage aanvoertemperatuur hebben als er een thermostaatkraan voor zit. Is dat het geval dan hoeft de thermostaatkraan niet te worden vervangen maar wordt deze ingesteld.

Zijn alle problemen opgelost dan kan het waterzijdig inregelen zelf beginnen. Afhankelijk van het type radiatoren en radiatorkranen wat je hebt zijn er verschillende methoden. Voor de meest voorkomende typen is in de instructie van de CV-inregelkit een beschrijving aanwezig hoe ze moeten worden afgesteld.

Op basis van de radiatoren test begin je met het dichtdraaien van de radiator met de hoogste inregelfactor. Omdat het inregelen het hele systeem beïnvloed moet je na het aanpassen van een radiator een tijdje wachten, alle radiatoren meten en op basis daarvan weer verder werken. Steeds neem je weer als volgende de radiator met de hoogste inregelfactor. Kom je bij de radiatoren met inregelfactoren lager dan 0,8 dan moet je deze juist verder open draaien.

Uiteindelijk probeer je een balans te vinden waarbij alle radiatoren een inregelfactor hebben van ongeveer 0,8.

Bij het inregelen is het belangrijk dat je niet alle radiatoren dicht draait. De CV-ketel kan het water dan niet meer rondpompen en kan stuk gaan.

Na het inregelen kan de cv-watertemperatuur naar beneden worden bijgesteld. Zoek hierbij naar een optimum tussen 60 en 80 graden waarbij je er voor zorgt dat bij een zo laag mogelijke watertemperatuur het huis toch nog aangenaam opwarmt. Eventueel kun je de CV installatie nog verder instellen door de tapwatertemperatuur te verlagen, de pompcapaciteit aan te passen en de thermostaatinstelling aan te passen.

Mijn ervaring

Ik heb er voor gekozen om zelf mijn CV installatie in te regelen. Het is in principe geen lastig werkje. Het is wel belangrijk om je goed in te lezen zodat je begrijpt wat je aan het doen bent. Tevens is het goed om eerst te kijken of en hoe makkelijk je jouw radiatoren kunt afstellen. Wanneer dit lastig is of niet kan dan kun je overwegen om een professional in te huren die eventueel ook de afsluiters kan aanpassen.

Het overal bereiken van een inregelfactor van 0,8 was nog best lastig. Maar ook zonder dat werkt de CV installatie een stuk beter. Alle radiatoren boven zijn geknepen. Hierdoor krijgen de radiatoren beneden, ook wanneer alle radiatoren open staan, nog voldoende warm water.

Waar vind ik meer informatie?

Op verschillende plekken op internet is meer informatie te vinden over het waterzijdig inregelen van een CV installatie. Als je zelf wilt zoeken is de term “waterzijdig inregelen” invoeren bij Google voldoende.

Wil je meer weten over de inregelkit die de Werkgroep Duurzaam Dieren-West heeft dan kun je een uitgebreide review vinden bij de Consumentenbond.

WIl je meer weten over de techniek achter waterzijdig inregelen dan is deze website erg interessant, in een serie blogs wordt je helemaal op de hoogte gebracht van alle (vaak technische) aanpassingen die je aan je CV installatie kunt doen. Let wel, deze website gaat véél verder dan je voor waterzijdig inregelen minimaal nodig hebt.

Rienco Groenewold november 2020

Voor een reactie klik hier.